Matulaikan tiempo giya parahiso
Sesso antes hu huñgog i mañainata masañgan pot antigo na komunidan natibo gi haanen gupot siha. Kada guma`, guaha kanastran boñelos dagu yan otro siha fina` mames. Mapepega este para maseha haye na bisita piot para i grupon kumonduduse i Ñiño gi halom soñgsoñg.
Maliñgo este na tradision buente pot esta ta malefan ñaihon i fangualuan `nai sesso antes ta tanom i dagu yan nika sa` mangai checho` hit entre gobietno osino i komunidan bisnis guine. Mas ha` pago i donuts ginen Winchels osino tendan pastre ni mas libiano para memegaiña.
I kuestion ni mafatto gi hinasogho: Kao i fina` mames siha ni ta fafahan na tiempo mas sustansiao na alimiento ke boñelos antigo pat mas dañosu para i hinemlota? Piot sa` bula pizza, hamburger ni tachoneg papa` ni gimen (soda pops) ni manayiye un` tinalada na asukat. Huñgan mañge`, lao memegaiña na neñkano ni ta konsidera komo mañge, ti mauleg para hita.
•••
Antes lokue`, tatnai chathinassoyo` pot kulot trahiho (magago). Kao amariyo kasunesho yan lila na chinina, dehemunos, hatme ya un` sige sa` madiñgo hao ni bus eskuela. Pago, kontodo meyas debi u afagcha` kulotña yan sanhilo` na trahe siha osino hago ha` i chaleg. Ai, `nai manmafañago hit, ni uno ti kesnuda dispues pago para tafan chachathinasso pago pot propio na kulot magago? Hombre mas mangai keble guine, sali ha` de kasunes gungon, franela yan aplacha` sapatos canvass sa` inalulula para u fama` keble mas. Dios miho!
•••
Lokue`, i metgot na tradision manñgiñge` primera na finanague gi famaguon natibo. Pago, mas ha` chikon fasu `nai mumaliñgo sustansian bendision ginen i saina para i patgoña osino manhoben siha. Guaha problemaho yan este i nuebo na kustumbren chiko. Todo i tiempo hana` hahassoyo` as Judas ni trumaidute i Sainata gi uttimo sena.
Mmmm. Ti ilelegho na baba, lao maila ta abiba kustumbreta sa` tradision natibo. Mauleg ta suhaye i kustumbren Judas.
•••
Todo taotao siña hu konbesasione piot i kanaha` pumumo` siha manmachochu diaramente tat komo i maestro, infetmero yan mediko siha, kontodo i basulero ni yumuyute` basulaho kada semana. Taya` mas hu agradese na konbetsasion ke ayo siha na taotague i mangaige offision niha medio papa` gi eskaleran offisio siha guine.
`Nai umadiñgan ham yan un` basulero, ha mensiona na mampos dikiki` i tano` para i diskuidon komunida ni ti ha eskokohe amano `nai para u yute basulaña. Maseha mano na katsada osino rinkon, guaha basula lumalailai osino sige de chinalapon ni galago. Ilegña i prohimo, dalai señor ya ti siña ha mantene basulan niha estake manmatto gi gima` ya umayute gi halom kantaron basula.
Dispues ha mente i manadan matai galago yan kato gi chalan publiko siha. Solu matto i polisia ya hana` suha ennao na matai gaga`, sige ha` masufa` estake mama` titiyas gi hilo` chalan. Mampos hit manmanañgogho gi otro. Ta polu komo checho` i empleao i MVA este na chochu osino i Parks and Recreation. Ke lao haye gai basula yan kao siña un` dispacha aplachamo mismo? Eksisia dididi` i sensian responsablidat sudadano ya un` saonao manadahe.
Ti hafa, lao tano`ta tana` a`aplacha` ya taya` para u fan masañgan kochinon niha solu hita ni natibo.
•••
Ha faisenyo` un` empleao gobietno kao kontodo guiya ni dididi` sueddoña para umaribaha yangin ni mona ni tatte. Hu bira i kuestion ya hu sañgane na taya` mas propio para u ineppe i asunto solu guiya mismo.