Babaña na sakan ke mapos

By
|
Posted on Jan 12 1999
Share

Ti lache na i anineñg i mapos na sakan gaige ha` gi tatetta na sige ha fañague hit. Didog siha na problema, espesiatmente gi pinedoñg ekonomia. Mas siempre este na patte u basnag na sakan.

Ni uno siña ta sogne sa` ginen hiyoñg este. Sige pago i manma`gasta ha estudiaye hafa mauleg siña tachogue pot para ta ataha i didog na minasapet ginen este na sagon ekonomia.

Lamayot patte gi sinestenen industrian turista gaige gi kinalamten ekonomian Japon. Mampos dispasio i konsiderasion asunto pot para u aregla halom gima`ña sa` mamatmos lokue` i halom politikan niha.

Taimano i hu sañgan gi lataftaf: I probleman Japon ti pot salape` soluke ginacha` potput na geran politika todo asunto ni debi umapasa pot para u tutuhon satbasion i manbibisnis, deste dañkulo, mediano yan mandikiki` siha na kompania.

Dañkulo na chinatsaga ta fafana` sa` hombre i mismo mandisiente siha na kompanian Japon guine, klaro na finiho` siha pot maribahan bisnis gi bandan industrian turista. Mas siempre menos bisita ya gi mismo tiempo, mas lokue` kontribusion tax, menos. Esta na` fatigao yangin ta konsidera i para ta faposgue na sakan. Matto gi ha afuetsasyo` pumega haanen natibo gi Nanalibreta sa` diberas didog mas i mamamaila` na mattiro siha.

Maseha malago`yo` muna` ma`lag i asunto, chatsaga yangin ta espehos kontra diaro na sinisede gi halom batidan ti asegurao na kinalamten ekonomia. Gi mismo tiempo guaha minaulegña i ta fafana` na chinatsaga sa` ha fana`gue hit hafa fattata yan hafa presiso ta chogue pot satbasionta mismo. Uno klaro: Ti siña esta ta gasta gi hilo` diskuido i fondun publiko gi kahan Marianas.

Debi u guaha mas satton na inadahe gi todo gaston gobietno. Ya huñgan i gobietno lokue` hagas ha apagat todo ahensia yan depattamento na u guaha mas rekto na disposision gi gaston salape` publiko. Maila` tana` fandaña tinayuyotta puede ha bendise hit i Saina ya ti u didog mas i chinatsaga ni ta padedese pago. Diberas, guot` todo sinsiyon miyo sa` siempre u fatto papa` guihe na eskalera `nai un` sen nesessita kada masi`.

Asunton Minimum Wage

Memegaiña gi taotaota gumagana mas ke $6 pesos gi ora. I presente na minimum wage gaige gi $3.15 gi ora. Ni achogha` ta hatsa i minimum wage talo sinkuenta sientemos, taya` para u fan mirese nu este na subrida fuera ke taotao hiyoñg.

Kemprende na este i asunton minimum wage mapega papa` komo i mas tagpapa` na sueddo para ayo siha i mantai nina` siña sa` pago ha tutuhon manmachochu`. Ginen este na eskalera `nai i prohimo ha tutuhon umeyag offisio sa` manae` appottunidat chochu`.

Este na sueddo (minimum wage) ti na`banidosu sa` gaige gi mas tagpapa` na eskalera. Pues yangin ginacha` hao guine na kategoria, adelanto gi guaot` hulo` gaige solamente giya hago. Yangin guaha animumo, siempre un` manae` subrida. `Nai taya` lokue` ansia giya halgo umadelantan maisa hao, pues padese i mismo chatdisisionmo.

Diberas, tatnai hu huñgog abugao, mediko, yan man-edukao siha na taotaogue manmumo pot para u fan masueddo $3.15 gi ora. I punto: I sueddon kada taotao dinetetmimina nu i eskaleran edukasionña. Pues yangin malago` hao mauleg na sueddo, egaga` ya un` bira hao tatte umeskuela. I mansañgan na i edukasion yabin ginefsaga sumen magahet. Ginen umeskuelamo, umeyag hao offisio `nai un` prepara hao para un` fafana` na tiempo mona. Ti atrasasao yangin unnae` animo pot satbasionmo gi karera mona.

Hahasso ha` na todo sakrifisiomo, para satbasionmo gi halom barañka na tano` linala`. Gaige este na disision giya hago. Hago ha` solu siña mamatinas disision pot para un` eskuela puede suette na un` eyag un` offisio ni siña sumustene hao gi mauleg na chochu`. Si Yuus Maase` yan ghilisow!

Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.