Bakasion eskuela pago na sakan

By
|
Posted on Jun 08 1999
Share

Gi namagof na seremoñias gi todo high school guine, manmatcha halom yan huyoñg estudianteta siha, trahe yan fina` tuhoñg ni tumesteguguye na ha gana i 12 grado na eskalera gi estudion niha. Sumen namagof na okasion lao gi mismo tiempo ti asegurao na mañglo` umakompapañia hinasson kada estudiante ni rumisibe diplomaña yan fina` premio siha.

Dos asunto fimafana` kada estudiante ni magradua na sakan: 1). I fondun salape` para scholarship esta ti pareho yan antes gi tiempon abundansia. 2). I numeron chochu` gi katkuet patte (bisnis osino gobietno) dañkulo maribahaña deste hafatoigue hit i destrosiao na sagon iya Asia `nai manpoduñg lokue` ekonomian niha. I Class of 1999 i primet grupo ni fumana` didog na chinatsagan in tano`ta.

Guaha u fan hanao ensegidas man-eskuela entalo` Marianas yan Estados Unidos de America. Memegaiña u fañaga man-eskuela gi Northern Marianas College mientras i pumalo man-echochu` para u kubre nesessidat niha. I uttimo na tropa i para u finana` dibuenamente i hasan chochu` pot rason na i komunidan bisnis deste dos años malofan ha tutuhon umutot tatte operasion niha. Gi mismo tiempo sige i bandan gobietno ha implementa maribahan oran chochu` pot chafleg i rinikohen kontribusion tax.

Iya Marianas dos umesasague pago na sumen didog: 1). Basnag i industrian turista sa` baba kinalamten ekonomian iya Japon yan Asia. 2). Mas madisgrana i hagas ta gogosa komo fitme na lugat bumisnis deste ke ha tutuhon i kontrariuta chumoneg para u amot hit i federat pudet immigrasion yan sueddo. I manbibisnis pago ha utot amano i siña todo ti manpresiso na gasto kontodo numeron empleao. I gobietno inaminasa lokue` gi katkuet manera nu i poduñg kontribusion tax.

Lao guaha bintahaña este na chinatsaga: Ha fanue` hit pot primet biahe akuanto piniligruña inañgogho gi paska na industrian turista `nai ta pega haanita lamayot patte giya Japon. Pot primet biahe lokue` anog klaro na ti siña esta ta añgogho este na industria na u tacho komo primera pisun hinemlo` ekonomian Marianas. Debi pago i manma`gasta u fan daña, pareho ha` bisnis yan gobietno, ya u atetuye fumotma fitme na plano `nai siña ta chalapon mas i klasen aktibidat bisnis guine fuera ke industrian turista.

Hafa na disbintaha mau`udai gi industrian turista? I kinalamten este na industria dinidikta nu i kondision ginen hiyoñg. Pot ihemplo, gigon guaha fina` gera maseha mano gi tano`, todo i para u fan biahe mañaga tatte dimas de u chansa gaddon mano na tano` sin presiso. I sustansiao na pinedoñg ekonomian Japon yan Asia `nai mas anog ti finetmeña este na patte gi ekonomian Marianas. Gi mismo tiempo, ti manlisto hit umaregla halom gima`ta kosake siña ta kontinua humala mage Marianas i patteta gi numeron turista ginen Japon yan otro lugat siha.

Olara mohon na magahet na esta iya Japon adumididi` munalo tatte kinalamten ekonomiaña rason na tinaka` esta dos años estake u benefisia hit ennao na adelanto. Gi mismo tiempo hu ebalulua hafa mamamaila` para i nuebo siha ni para u fan magradua fuera pago na sakan lao i manatatte. Ti sen ma`lag i talilie` para i primet hinalom i otro siglo soluke guaha mauleg na milagro fumatoigue hit. Gi pagogo ha`, taya` mas nina` siñata fuera ke tinayuyot gi Sainas na u giha mona guine na chinatsaga. Si Yuus Maase`!

Strictly a personal view. John S. DelRosario Jr. is publisher of Saipan Tribune

Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.