Sustansian bisnis giya Marianas
I operasion bisnis solu masede mamatinas ganansia ginen produkto osino setbisio ni ha prebeniye komunida para i munesessita.
Yangin felis kinalamteña ya mamatinas ganansia, man-apase kontribusion tax halom gi kahan publiko. Kontodo empleaoña lokue` manman-apase kontribusion tax.
I gobietno dumispone uson este na kontribusion tax ginen ganansian bisnis yan empleao siha. Este na kontribusion magagasta gi bandan edukasion, hinemlo` yan otro siha setbision publiko.
Este na punto mauleg ta komprende yangin diberas na guaha satton yan ansia na diniseha para ta adelanta linala` taotao siha guine.
Yangin ta konsidera komo kareta i komunidat Marianas, pues i bisnis guiya i makina, i gobietno i mañgo. Estegue` fakto na asunto ya debi yan presiso na ta komprende sin ditension.
Lamayot patte gi finatsu siha ni talilie` pago, gaige gi chatchecho` kabesanten publiko gi sais años malofan ni ti kumomprende hafa sustansiaña ekonomia.
Asunton ekonomia pot salape`. I salape` mafatto ginen operasion bisnis. Yangin ta luño operasion bisnis gi ti man-homlu` siha na areglo (ya masusede este gi mapos na sais años) pues siempre lotgun i kontribusion tax ni ta u`usa gi apas setbision publiko.
Ginen este na diskuido, mas hasan pago chochu` sa` guaha mas ke 2,000 na bisnis humuchom pettan niha deste tres años malofan. Este na linetgun mampos makat sa` gi mismo tiempo ha destrosia appottunidat chochu` siha para i natibo.
Na ti magahet na obligasion offisiat publiko umasegura na mas antao i linala` i ordinario ni ha represesenta gi todo atmos bandan chalan? Atetuye sa` mampos chatsaga i tiempo pago.
****
Yangin poduñg hit, taya` seguro na siña hit kahulo` ensegidas, piot `nai apliñg osino mahlog te`lañgta.
Pareho este yan poduñg ekonomian Marianas pago. Man-buebuente hit na u nalo tatte gi hagas homlu` na estao.
Pot este na rason na ti siña ta atotga muna` chatsaga kinalamten bisnis sa` gi uttimo besis i publiko mamadese ginen taya` chochu`.
Mampos na` triste i megai guinife yan promesa gi man-mapos siha na sakan pot adelanto gi fuetsan pottamonedan familia siha.
Esta pago mau`udai ennao siha na promesa gi hilo` dibinan maigo` taloane dispues de mañge` na kadon tolañg sa` ni mismo man-promesa ti ha komprende hafa ha ofresen ñaihon. Dios miho!
****
Afañielos, makat mas i asunto na tiempo ya debi i para u atrebi-gue` gi offision publiko presiso na u edukao yan antao kinemprendeña pot ekonomia. Debi lokue` u listo sumatba sustansiao siha na asunton linahyan. Pot este na rason na presiso na u dinanche edukasioña yan eksperiensiaña antes de u tacho mangagao konfiansan publiko.
Yangin kalaskas kiadas ha` `nai para un` buente gi menan publiko, maulegña humanao umepañglao ke un` atotga prumesenta na`tatan kabesamo sin presiso. Sustansiao na asunto solu ayo siña pumetsige i likido añgoghuyon sa` siña ha konduse i taotao para mas libiano na plaset linala`. Memegaiña gi hagas membron lehislatura ti mañasaonao guine na lista.
Muñga man-inalula sa` siempre tafan asoda` gi telai (bridge) linahyan `nai para ta diside haye para u konduse i grupo esta i otro bandan tolai. Dispasio na karera. Na fan pasensia hamyo ya ta kula i dicho kuestion direchon publiko dumiside haye para u guot` i achon natibo gi hemhom mampos na chalan. Si Yuus Maase`!
****
Mamaisen un` prohimo hafa fumañañago i chetnot atraites (arthritis). Ineppe as pale` na unna` para pumalaoan`, chumupa yan maneskada. Mamatkilo i prohimo ya ha kontinua manaitai gaseta. Finaisen ni pale` kao guiya mamadedese. Ensegidas ineppe: “Ahe`, si Santo Papa”. Dios miho!