Nuebo na sakan yan tinituhon

By
|
Posted on Jan 04 2001
Share

Baiho tutuhon man-alie`ta guine na patte gi gaseta pot hinemlo` natibo. Rason na este na asunton hu ayeg pot motibo na mampos gotpe i numeron man-malañgo pot matai sisteman reñihion tatkilo` na tiempo.

Fuera de 90 na man-malañgo ni man-makukula haga` niha kada semana, kontodo man-hoben mañasaonao guine na batkada. Konsidera yangin deste 39 años hao ma-daialasis (dialysis) `nai megaiña gi kinalamtenmo diaramente, maribaha.

Umadiñgan ham yan i Sekretarian Hinemlo` as Señor Kevin Villagomez pot este na asunto. Ha mensiona na para u guaha inestudia pot chetnot daibetes gi halom natibo. Rason na presiso este na estudio pot mampos tatfe`na i numeron taotao ni man-ninana`ye nu este na chetnot.

I mas seriosu na patte i chadeg na finalagon destriosio gi sistemata, piot `nai sige ha destrosia i mas man-presiso siha na patte gi tataotaota. Ha inkluso este matai reñihion `nai solu alibio i matransplantan ninaen` reñihion membron familia osino haye na prohimo , bachet, irida `nai los uttimos debi uma-utot patte gi tataotaota.

Huñgan, komprendiyon i mattiro siha ni ha fafana` i man-daibetes. Ya mas u adet pinadesen man-malañgo `nai ti ha gigimen amot niha yan ti man-satton gi man-homlu` siha na neñkano`.

• • • •

I otro asunto pot health insurance. Hu sosoyo` kada patriatkan familia na u prebeniye maseha dos na health insurance para `an ginacha` hafa na fina` gotpe. Esta pago ha estototbayo` i guaha gi taotaota man-e`ensinahyao manman-rikohe fondu (benden neñkano`) pot para uma-ayudaye malañgon niha gi bandan gasto gi hospitat Honolul.

Pot mofo`na hu falofangue` este na tadoñg halom tano` chinatsaga na hu sosoyo` i taotaota siha na u atan kabales este na asunto pago `nai guaha tiempo. Muñga manañga na estake guaha achake `nai para un` e`ensinahyao man-aligao apas hospitat yan otro siha na gasto.

• • • •

Pot otro asunto: Pago na sakan siempre u sen-teug` i huegon politika. Gi pagogoha`, guaha kase kuatro para u fan a`kontra para i pueston gobietno. Dos ginen todo atmos bandan pattida: Jesse Borja ginen i Democratic Party, Froilan C. Tenorio, Reform; Juan Babauta, Republican yan Benigno Fitial, Covenant Party.

Yangin todo este na batkada man-na`huyoñg pilean para i lehislatura, pues mas lokue` umachalapon i ginen trosu na botun pattida. Megai para u fan malago na biahe. Mas dañkulo i sentadan botadot. Yangin mauleg yan mañge` sentadamo, siña ha` hao suette. Lokue`, maseha ti sen mañge` i sentada komo matto i kombitimo gi lamasa, pues satton na amista na ha aksepta inagañgmo.

Gi katkuet sakudida, i machochu` satton gi halom sisientai tantos na botadot u kahulo` komo guiya i ma-entrega nu i mandaton i publiko. Makat na karera gi katkuet pilea. I munae` animo siempre u gosa minasahalomña.

Estegue` lokue` na tiempo `nai guaha pudetña i botadot humusga haye dipotsihe i kombene na kandidato propio para i pueston i lehislatura, administrasion, atkadde yan otro pueston publiko siha. Ebalua mauleg, de hemonos kao chetlumo osino parientesmo. Nae` i motmut kualifikasioña yan dipotsihe menhalom ya guiya u fachuchue` para minauleg todos. Yangin ti seguro hao, taya` binabaña un` famaisen infotmasion.

Tanae` animo gi man-sustansiao siha na asunton linahyan. Ta diseseha na u felis i kareran este na sakan. Sen mas, Si Yuus Maase` yan ghilisow!

Strictly a personal view. John S. DelRosario Jr. is publisher of Saipan Tribune.

Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.