Ekuñgog
Kada chatagmag matachoñg-yu` gi siyahu gi kusinan sanhiyuñg `nai hu tutuhun rumikonose gi Internet haf` guaha gi oriya yan chagu`. Mesklau i asuntu desde felis esta che`chu` satbahe.
Fuera de hinanau konbiñiente hu konsidedera haf` na planu guaha para uma-adelanta kualidat linala` tautau-ta siha guine na petlas?
Taya` fina` nuebu na asuntu maseha mohon pot kadu` na planun para uma-adelanta ha`anen tautau-ta siha guine. Kulan atdau ni doku` gi sanhaya ya machum dispues gi sanlagu. Natting!
Estague` `nai klaru anog abilidat kabisiyu umadelanta ha`anen tautauña siha. Iya hululu` i suetdun popble ni ma-ususune ni 15-mit na empleau guine. Haf` planun miyu fuera de “not yet, already?”
Baratu
Ta usa kumu ihemplo asuntun guma` familia. Ha nesessita este lafigu` na suetdu para u siña i familia siha man-manhatsa disiente na fanliheñg.
Na ti magahet na kase 15-mit na empleau gumagana suetdun popble? Haf` para u chogue i kuattru na membron familia yan $7.25 gi ora?
I kuattru na membron familia haf` mohon na suetdu mauleg para u siña mahatsa petmanente na guma`? Nahuñg ni $7.25 gi ora `sino $15,080 gi sakan? Hokog dispues de mafahan mas presisu na nesessidat tat kumu neñkanu`.
I suetdun popble gi 15-mit na empleau i primera chanda para i manma-elihe pa`gu na sakan.
Pipinu`
Kase in` tiñgu` esta na ayu na sagu mafanana`an “coronavirus” pipinu` na chenot. Ha tutuhungue` giya China `nai guaha 56 na tautau esta manpininu`.
Todu bisnis kumarera ginen China mana` para pot sumen piligru este na sagu. I chenot kulan regulat na sagu estake ha hatme i gofes ya nimoñia (pneumonia) i tautau.
Para proteksion-mu mismu, suhaye tautau ni lolo`lu` piot ya nuebu `nai ha birague` ginen iya China. `An sinagu hau, mauleg un` falag i hospitat ya un` mariseta pot asegurat.
Gaige hahale`ña i chenot gi katnen ga`ga` siha na masuspecha man-inaplacha`e kukuracha `sino cha`ka ni mabenefisia dispues. Piligrosu!
Bintaha
Hinanau popble gai grasia yan likidu na inagoflie`e ha fotma gi entalu` membron familia. Man-asustene unu yan otru gi dididi` na guinahan familia. `An hinegsa` yan asiga pues in` usune yan hanum sinaga ginen i tanke.
Sessu teñga `an mamomokatyu` para i Guma` Yuus para bai fañetbe kumu tanores mafattu gi hinasoghu kau “este ha` uttimu?” Magahet na tatnai hana` fan fatta ham i Saina presisu na nesessidat siha desde neñkanu` esta trahe. Maseha anna`e lau esta enfin guaha para tampen tatautau mame.
Ginen un` popble lokue` na bisinu `nai man-dañkulu ham mina ti in` gef siente pinepble. Parehu patek diariamente. `An sinetnan sune yan asiga sena-hu pues tapbla yan i bisinu. Ayu buente na parehu ham man-magof gi tinaya` mame!
Magahet na fitme na krineansa ginen mañainan mame umusune haf` guinahan mame. Poresu na ni unu mañake pot fitme leksion i Dies Na Tinagu` Yuus ginen i sinatusan na nanan mame. Diariu na poñga para bai`n che`gue che`chu` echu tautau!
Inadahe
Gi un` popblen guma` `nai man-eyag ham man-la`la` gi halum tinaya`. Magahet na tat ti in` usune entalu` gualu`, tasi yan halum tanu` manman-aligau mantension.
Iya Obyan tatnai huli`e `an ha`ane solu pueñge `an man-emanog hatsadu ham. Ayu `nai umeyagyu` malagu gi halum tanu` sin kandet (flashlight) lau gaige matahu gi manog gi ramas troñku.
Gi birada ume-umañg-yu` pot yumahu dispues mantika na abunen umañg yan hinegsa`. Puru bokan satbasion ginen un` popblen guma`. Fitme siha na leksion mattu ginen ayu na finapos-hu tat kumu inadahe gi halum tinaya`.
I tinilaikan tiempu umatisa mas sapet gi megai na familia guine. Gi hiniyuñg i Navy megai mana` fan para gi offisiun niha. Dispues de hinalum i Trust Territory `nai adumididi` manmakone` tatte.
Megai umusune man-gualu` tatte pot ayu solu `nai siña maprebeniye familia mantensioña. Kontodu tasi ma-usune. Diberas na tiru halum gualu` kada finagpu` eskuela esta i lemlem tautau.
Ni estudiu makat `nai estayu` yayas ginen che`chu` gualu`. Esta i chatagmag gi sigiente dia `nai hu falague iyoghu siha homework.
Adumididi`
Maseha latan satdinas in` katdun niyog yan kundot `sino puntan kalamasa para bai`n fan nahuñg. Ayu `nai in` seseda ginefsagan mame `an in` pinu pinegsai manog `sino babue.
Megai pinadesen tautau-ta siha guihe na tiempu `nai hasan cho`chu`. Gualu` yan tasi diariu mapetsige ni megai na familia guine. Lau in` siñgun pot ayu solu `nai siña bai`n seda` mantension mame.
Lau ni achog halum chinatsaga guaha siha fina` grasian halum pinepble. I puntu: man-magof i familia umusune haf` guaha gi kusina.
Gi ha`anen gupot siha mas oppan magof na fasun tautau-ta bastara ke kompliañus i Niño Jesus. Esta i makat na sentimentu nina` ñahlalañg esta dispues de ha`anen Añu Nuebu! I pisu gaige gi kutturan ina`ayuda gi entalu` unu yan todu.