Barañka na hinanao 1998
Un` okasion solu namagof gi tutuhon este na sakan: I mana` fanhula` i mina` sais na gobietnon Marianas as Governor Pedro P. Tenorio yan Lt. Governor Jesus R. Sablan.
Dispues de este, ha yeñgyoñg hit planon i Depattamenton Interior para u federalisa iya Marianas gi hechuran akto ni ha petsisige gi Congresson Estados Unidos de America. Tinatitiye este nu i fette na sagon ekonomia ginen Japon yan Asia.
Mansuette hit gi uno na asunton Marianas sa` uno gi mas metgot na Congresson America as Señor Tom DeLay bumisita hit ya konfotme na mientras mas taya` estotbon otro eskaleran gobietno, mas mauleg siempre kinalamteña pareho ha` Marianas yan otro estados siha giya America. Tananae` si Congressman DeLay mit grasias pot ha polu komo amiguña fehman i taotao Marianas. Pareho na agradesimiento tananae` i Preston Gates pot todo i animuña umayuda hit giya Washington.
Oppan mampos i destrosion i mafananaan` Asian Crisis guine gi bandan bisnis siha. Mas munenos i rinikohen kontribusion tax ginen este na sago. Hafa mamamaila`, gaige ennao na kuestion gi patman i kanai ta elihe pot para u ayuda i publiko hinerat gi un` karera na mampos chaochao. Ta diseseha na u guaha sensian mauleg na kabayero gi entre siha gi masatban asunton linahyan siha.
Gi mismo chinatsaga, mampos udu i Depattamenton Interior gi ayudo ni ta gagagao siha pot salape` Marianas nu i appruebao esta. Lao este na salape` solu siña magasta yangin muna` halom Marianas planon uson este na pottamoneda. Guaha lokue` lai ni sinede Marianas umayao $240 miyon pesos pot para una` kalamten i ekonomian Marianas. Lao gaige este na asunton gi presente na mai`ina nu i administrasion.
Mansuette hit lokue` na sakan sa` taya` dañosu na pagyo fumatoigue hit. Felis hinanaota guine na patte ya tananae` i Nanalibreta mit grasias pot ti ha fatoigue hit este na ira.
Mientras tantos, ta diseseha fehman na u guaha adelanto gi ekonomian Japon sa` soluke ha aregla halom gima`ña `nai siña u guaha dididi` adelanton ekonomia guine. Mampos ñaba` i ha petsisige siha na asunto. Esta na`matman i para u fan ayuda otro nasion siha ni manbasnag guine gi alacha `nai gi mismo tiempo ni guiya mismo ti areglalao ekonomiaña. Buente mas antao gi todo planon ekonomia na siña ha ayuda i otro sin u matompu`.
Giya Estados Unidos de America, mampos oppan i malabidan Presidente Clinton `nos pot adutteria lao pot mandage gi menan i Grand Jury pot hafa bidaña. Tai minagtos i dinagiña kontra i grand jury, publikon America yan Congresson America na esta ma-apprueba dos asunto nu i sanpapa` na guma` Congresson America ni mafananaan` impeachment: 1). Mandage. 2.) Ha kontradise i lai justisia. Kulan ha` si mangagao dispenso lao ni unabes `nai ha admite na huñgan mandagegue`. Ai, lastima todo i mauleg bidaña para i publiko hinerat. Lao i asunto esta ti pot morat, na ligat. Gaige pago i asunto gi menan i US Senate.
Ginen iya Roma, mangagagao i Santo Papa mana` paran lai siha gi entero elmundo pot sentensian mapuno` un` kriminat. Konfotmeyo` nu este lokue` na ginagao sa` guaha siha manmasusede `nai mapuno` i prohimo dispues masoda` na ti guiya manisague lai. Dispues lokue, haye hit nu i taotao na para ta puno` prohimuta lao hombre i Saina manasisi`i?
Maseha barañka hinanaota ya u estira papaña esta i otro sakan, maila` tafan daña nu i natibo sa` solu hita siña chumachalane i manatatte mas ma`lag na chalan gi futuron niha. Taya` esta kampo para sensian imbidio ni mampos nachatsaga yan destrosiao gi linala` mayotmente. Tafan aguot` kanai uno yan otro ya ta konsige hafa mauleg para i futuron famaguonta sa` pot siha na esta ta mamattit haanita. Felis Años Nuebo para todos!