Presiso na areglo linahyan

By
|
Posted on Apr 10 2001
Share

Guine na mapos na sakan, i bisinuta Guam ha rebaha membron lehislatura deste 21 esta 15. I numeron taotao giya Guam (population) mas ke 150,000.

Iya Marianas, guaha dos na guma` lehislatura, Senate yan House. Guaha 27 na membro, 9 gi sanhilo` yan 18 gi sanpapa` na guma`. I papulasion iya Marianas 80,000 poko mas o`menos.

Mahatsa i pottanmonedan lehislatura deste $2.8 miyon gi sakan hulo` esta $4.8 miyon. Estegue` i publiko ha apapase kada sakan ginen i kalaguagña.

`Nai mohon mampos kritikat i rinikohen kontribusion tax pago gi tiempon chinatsaga, debi mohon lokue` u guaha pareho na rinibaha gi todo gaston fondun publiko.

Uno gi mauleg ta petsige i maribahan i lehislatura deste dos guma` papa` gi uno (unicameral). I numeron membro deste 27 esta 12. Dañkulo na gasto siempre ta realisa osino ta utot yangin ta chogue hafa presiso sin ditension.

Lao mampos ta fama huegon politika ke hafa presiso u fan marebaha siha na gaston linahyan. Yangin ta utot papa` i kuetpon lehislatura taimano hu rekomenda na biahe, mas ke $2.8 miyon na fondun publiko siña tana` sahñge para tat programa komo scholarship, medical referral, apas kuentan publiko yan otro siha man-presiso na setbision publiko.

Ti nuebo este na asunto ya mampos hana` chatsaga siñientegho i ti siña ta fana` dibuenamente hafa debi u fan ma-aregla gi hilo` fotmat na inadahe sa` mampos chatsaga i tiempo. Este na fina` diskuido taya` para u sa`pet fuera ke i silensio na taotaota siha gi señgsoñg ni tafa` hugete gi disposision kontribusion niha tax.

• • • •

Mampos diskalentao i manera `nai ta petsisige areglon linahyan siha. Inipos megai membron lehislatura na memegaiña gi halom 27, para man-liliko` diaramente yan Manila folders, huyoñg yan halom gi kemon.

Diberas, megai `nai hu konsidedera kuanto gi halom 27 na membro tumataitai papet niha antes de huntan komite osino entero kuetpo. Yangin tiha taitai i asunto, haf` taimano ha komprende hafa i mapresesenta na attikulo. Yangin ti ha komprende, haf` taimano mamatinas antao na disision?

Dispues, mauleg i membron lehislatura u komprende na miyon pot miyon na attikulo guaha yan listo para uson niha gi mafananaan` internet. Lao kuanto gi halom i 27 tumuñgo` uson computer? Yangin lamayot patte gi membro ni para una` kalamten i computer, haf` taimano guaha homlu` na dibate pot benefision Information Technology?

• • • •

I punto: Yangin ni hago mismo i setbienten publiko chatkomprende hao nu i asunto gi menamo, pues taya` justisia gi manera `nai madispone i asunton linahyan sa` hombre hago ti un`tuñgo` hafa gaige gi menan sekosmu. Ni un` batbaruye i asunto, todo pañgpañg disisionmo, fatsu na disision ginen hago gi uttimo besis. Estegue` na asunton lehislatura solu hita nu i publiko siña umaregla pago na biahen botasion. Si Yuus Maase`!

Strictly a personal view. John S. DelRosario Jr. is publisher of Saipan Tribune.

Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.