Ti naturat na rimulinon mañglo`

By
|
Posted on Feb 01 2001
Share

I kinalamten mampos bahu. I papet siha `nai matutuge` “For Rent” esta makalelu. I offisina esta pago ti man-ma`atkikila. Guiya este i linie`ho tres años antes. I kondision i ekonomia mas didog. I mensahe, mas para u seriosp chinatsagan i tano` antes de u birague` tatte guihe na eskalera `nai homlu`.

Hafa ekonomia? Salape`! Yangin bahu i kinalamten bisnis ni fumañañago salape`, pues siempre u poduñg i kontribusion tax ni tana` sesetbe para apas setbision publiko, kontodo sueddon empleao gobietno siha.

Este na mattiro lamegai para u fan mamadese. Primera besis i mas ke 600 na estudianteta ni para u fan magradua pago na Juñio. Konsidera un` rato hafa i mamamaila` para i manatatte: Mas hasan chochu` para i manhoben. Mauleg kada uno u husgan maisegue` hafa na taiguine na chinatsaga guaha..

Tanto de mafatta i atetun dispeddisio gi tiempo, estague` pago na ta fafana` un` didog na chinatsaga ginen diskuidon man-ma`gasta gi mapos na sais años. Kalan mohon hita ha` man-taotao. Ni sikiera kuentan man-malañguta ti siña ta apase satton pot interes hinemlo` ayo siha na taotaota i man-mareferi guato Honolulu.

Kada dineko` pulan ta aminasa i komunidat bisnis nu i mas man-dañosu na lai siha. Man-malefa hit na i bisnis `nai ta rikokohe todo fondun para uson setbision publiko. Pago ta repapara na lache i atetuta guine na patte. Dididi` atrasao sa` megai na bisnis humuchom pettan niha gi mapos na tres años.

Para in` lie` i chinatsaga guine, pega papa` gi hilo` tano` talañgan miyo ya in` ekuñgog hafa man-masusesede. Mampos baba i kinalamten na kontodo checho` kriminat kumahulo` dimasiao. Gi mapos na Desiembre kantidan pinegsai taotao man-masake antes de haanen gupot siha. Na`mase` i dueño sa` taya` sobla maseha pot para u kusecha i pinegssai para mantension familia.

Hu diseseha fehman na u guaha antao na inadahe gi todo kinalamtenta pot para ta adelanta haanen i taotao siha. Ti ilelegho na todo ginagao komunidat bisnis debi ta aksepta. Lao `nai chafleg i tano`, obligasionta kumonduse maug` na areglo siha pot para ta kontinua muna` guaha alibio gi bandan chochu` para i munisesita chochu`. Dispues, ti iya Marianas ha` `nai siña mapega fiñkas niha i man-gaige pago. Pot esso, maila` ta dañae` pot para ta apprubecha prumebeniye taotaota nu i nesessidat niha.

• • • •

Dañkulo na tinilaika matto gi megai na nasion siha gi tano`. Kontodo hita guine man-inafekta nu i mafananaan` Information Technology. Gaige i mafotman futuron famaguon gi patman kanai man-ma`gasta. Yangin man-listo hit, pues siña ta aregla adumididi` i barañka na chalan ni ta fafana`.

Pago yangin para ta kontinua man-mama` i sabion kariso, pues hita mismo para tana` fan chatsaga i famaguonta. Hu diseseha na i mefe`na ta tatiye na chalan. Rason? Na ti pot siha (famaguonta) na kanaha` ta pupuno` hit man-machochu`? Adahe hinemlo` miyo. Sen mas, esta i otro biahe!

Strictly a personal view. John S. DelRosario Jr. is publisher of Saipan Tribune.

Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.