Naan` chalan gi señgsoñg siha

By
|
Posted on Aug 14 2000
Share

Sumen namase` i malañgo gi gima` osino familia ni ginacha` indukto ya ha nesessita ayudo ginen polisia osino setbision 911.

I señgsoñg siha guine giya Saipan esta pago man-tai naan` `nai siña i Micronesian TeleCommunications ha pega amano `nai man-a`agañg un` prohimo ayudon 911.

Pot i hemplo As Gonno, Dandan yan Kagman, mampos man-dañkulo este siha na soñgsoñg, lao esta pago man-tai naan` `nai siña i setbision 911 mana` effektibo fuñgsionña.

Guine gi alacha, guaha man-agañg ausilio ginen San Antonio pot mumumo i dos asagua. `Nai matto luchan i policisia, ha agañg tatte i sentro giya Susupe mamamaisen amano San Antonio `nai gaige i man-a`agañg. Ineppe nu i taotao offisina na u lilikue` entero halom San Antonio.

Dispues, un` biahe hu tatitiye i fire truck, ambulance yan polisia gi halom As Gonno` (Koblerville). Duro man-liliko` ma-espipiha un` guma` ni man-ripot kimason. Sige de manliliko`, ti masoda` i lugat esta ennao i 45 minutos dispues.

Gi halom este na tiempo, linachai i kusina kinano` nu i guafe. Dididi` gi sala yan kuatton familia sobla. Tai bali i stove, ice box yan makinan landre (laundry). Megai gi magagon famaguon man-kimason.

Yangin para un` famaisen direksion, pues siempre un` manadan bira hao guato gi agapa`, dispues un` soda` siempre un` kahon basula, bira hao guato gi akague sa` gaige un` guma` apaka` yan agaga`. Ayo `nai sumasaga si bingano. Yangin ti un` soda`, pues buente lache na lugat `nai sumasaga. Dios miho na bulan biran agapa` yan akague na esta kontodo si satanas nina` bulacho! Ti para `an mamamaisen hit mano `nai gaige i chalan i langet.

Kuando menos ya para tanae` direksion un` taotao ni ti fifino` Chamorro. Taiguine siempre humuyoñgña: “You go down dis strit and turn left. Den when you see da flame tree on your left, you turn right. When you turn right `nai, you will see da trash can houtshide. After dat, der’s a house (color please?) with one garach. Dat’s wer Mr. Bingano he live. And if he nut der, maybe eeee wents some place”. A` Saina!

Estague` na rason na i komission naan` chalan siha gi señgsoñg debi u atetuye sumatba i primera mandato ni gaige gi lai. Yangin ti siña man-adanche hamyo hafa na naan` para innae` i lugat, saulag naan` golai, gulusina yan paluma fuera de totut.
****

Kada matto i mattiempo, piot i alacha na matmot uchan, man-e`ensinahyao hit para ta ketuñgo` kao propio na tana` fan hanao i famaguonta para i eskuela.

I ti komprendiyon gi este na eksisio i tuñguon` mattiempo ni fumatotoigue Marianas deste tres mit años antes. Sesso ta malefan ñaihon na mafatto kada sakan i tiempon pagyo. Lao ta trata kulan mohon nuebo na ira guine.

Ti siña hu komprende bisiun mamalefan ñaihon na mafatto dañkulo na matmot uchan guine siha na tiempo. Ayo ha` `nai man-e`ensinahyao hit `an pañgpañg ya megai man-inaffekta nu i fache` gi oriyan guma, plasan eskuela yan kanton chalan. Este na fatsu ti debi mohon na kada sakan matalo agun tutuhon sa` tatuñgo` na gaige Marianas gi chalan pagyo deste antes, di ba?

Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.